Κατάψυξη ωαρίων

Τι είναι η κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων, γνωστή και ως κρυοσυντήρηση ωαρίων, είναι μια σύγχρονη μέθοδος υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η οποία επιτρέπει στις γυναίκες να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους για το μέλλον. Μέσω αυτής της διαδικασίας, τα ωάρια συλλέγονται από τις ωοθήκες, καταψύχονται και αποθηκεύονται σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, ώστε να μπορούν σε μεταγενέστερο χρόνο να χρησιμοποιηθούν για την επίτευξη εγκυμοσύνης. Αυτό δίνει ουσιαστικά τη δυνατότητα στις γυναίκες να «παγώσουν» το βιολογικό τους ρολόι, διατηρώντας την ποιότητα των ωαρίων τους ανεξάρτητα από την ηλικία κατά την οποία θα επιλέξουν να τεκνοποιήσουν.

Σε ποιες γυναίκες απευθύνεται η κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων συνιστά μια πολύ σημαντική επιλογή για γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους για το μέλλον. Πιο συγκεκριμένα, απευθύνεται σε όσες επιθυμούν να καθυστερήσουν την τεκνοποίηση για προσωπικούς, επαγγελματικούς ή κοινωνικούς λόγους, διασφαλίζοντας ότι θα έχουν τη δυνατότητα να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά όταν το επιθυμήσουν. Επίσης, είναι ιδανική για τις γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης ή ωοθηκικής ανεπάρκειας, οι οποίες και επιθυμούν να προλάβουν την εξάντληση της ωοθηκικής τους εφεδρείας.

Ταυτόχρονα, η μέθοδος είναι ιδιαίτερα σημαντική για γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπείες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά τη γονιμότητά τους, όπως οι χημειοθεραπείες ή οι ακτινοβολίες λόγω καρκίνου. Η κατάψυξη ωαρίων, αν εφαρμοστεί πριν από τέτοιες θεραπείες, προσφέρει την ευκαιρία διατήρησης της γονιμότητας για μελλοντική χρήση. Τέλος, γυναίκες με παθήσεις όπως η ενδομητρίωση ή όσες πρόκειται να υποβληθούν σε χειρουργικές επεμβάσεις στις ωοθήκες μπορούν να ωφεληθούν από αυτήν τη διαδικασία, προλαμβάνοντας μια πιθανή μείωση της γονιμότητάς τους.

Η διαδικασία της κατάψυξης ωαρίων βήμα-βήμα

Η διαδικασία λειτουργεί πολύ συνοπτικά ως εξής: Η γυναίκα υποβάλλεται αρχικά σε φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών για την παραγωγή πολλαπλών ωαρίων. Στη συνέχεια, πραγματοποιείται η ωοληψία, μια ανώδυνη διαδικασία κατά την οποία τα ωάρια συλλέγονται από τις ωοθήκες με τη βοήθεια υπερήχων. Τα συλλεγμένα ωάρια καταψύχονται με τη μέθοδο της υαλοποίησης, μια τεχνική ταχείας κατάψυξης που αποτρέπει τον σχηματισμό κρυστάλλων πάγου και διατηρεί την ακεραιότητα των κυττάρων. Τα κατεψυγμένα ωάρια αποθηκεύονται σε δεξαμενές υγρού αζώτου στους -196°C. Όταν η γυναίκα αποφασίσει να επιδιώξει εγκυμοσύνη, τα ωάρια αποψύχονται, γονιμοποιούνται με σπέρμα στο εργαστήριο και τα έμβρυα που προκύπτουν μεταφέρονται στη μήτρα (εμβρυομεταφορά) για την επίτευξη κύησης. Όλη η παραπάνω διαδικασία διαρκεί περίπου 10 έως 14 ημέρες.

Πιο αναλυτικά, περιλαμβάνει τα εξής βήματα:

1. Φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών: Το πρώτο στάδιο είναι η ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών της γυναίκας με φαρμακευτική αγωγή, με στόχο την λήψη περισσοτέρων του ενός ωαρίων. Τα φάρμακα που χορηγούνται προκαλούν πολλαπλή ανάπτυξη ωοθυλακίων στις ωοθήκες. Τα ωοθυλάκια είναι κυστίδια, μέσα στα οποία ωριμάζουν τα ωάρια και κάθε ωοθυλάκιο περιέχει ένα ωάριο. Η παραγωγή πολλαπλών ωαρίων αυξάνει την πιθανότητα επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης και δίνει τη δυνατότητα κατάψυξης εμβρύων για μελλοντική χρήση. Ο συνδυασμός των φαρμάκων και η δοσολογία αυτών προσαρμόζονται στις ανάγκες του κάθε ζευγαριού ή της γυναίκας. Η γυναίκα υποβάλλεται σε τακτικούς υπερηχογραφικούς και αιματολογικούς ελέγχους για την παρακολούθηση της ανάπτυξης των ωοθυλακίων και τον προσδιορισμό του βέλτιστου χρόνου ωοληψίας.

2. Ωοληψία: Το επόμενο βήμα είναι η αναρρόφηση του ωοθυλακικού υγρού και των ωαρίων από τα ωοθυλάκια της γυναίκας, διαδικασία που ονομάζεται «ωοληψία». Η διαδικασία γίνεται με διακολπική παρακέντηση με τη βοήθεια υπερήχου, είναι σύντομη και σχετικά ανώδυνη (10-20 λεπτά). Χορηγείται ελαφριά μέθη από αναισθησιολόγο. Στην περίπτωση αναρρόφησης ενός ή λίγων ωαρίων (2-3), η γυναίκα μπορεί να αποφύγει τη μέθη αν το επιθυμεί. Το περιεχόμενο του κάθε ωοθυλακίου αναρροφάται σε ειδικά σωληνάρια και παραδίδεται αμέσως στο εμβρυολογικό εργαστήριο.

3. Κατάψυξη των ωαρίων: Αφού αξιολογηθούν ως προς την ωριμότητά τους, τα συλλεγμένα ωάρια καταψύχονται άμεσα με τη μέθοδο της υαλοποίησης. Αυτή η τεχνική ταχείας κατάψυξης αποτρέπει τον σχηματισμό κρυστάλλων πάγου, διατηρώντας την ακεραιότητα και την ποιότητα των ωαρίων.
4. Αποθήκευση: Τα κατεψυγμένα ωάρια αποθηκεύονται και διατηρούνται σε ειδικές δεξαμενές υγρού αζώτου στους -196°C για μελλοντική χρήση, παραμένοντας αναλλοίωτα σε μεγάλο ποσοστό για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ποια είναι η ιδανική ηλικία για την κατάψυξη ωαρίων;

Η κατάψυξη ωαρίων προτείνεται να γίνεται ιδανικά σε ηλικία από 25 έως 38 ετών, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε γυναίκας (παθολογικός ορμονικός έλεγχος, χαμηλή Αντιμυλλέριος Ορμόνη (ΑΜΗ), χαμηλό απόθεμα ωοθυλακίων μετά από υπερηχογραφικό έλεγχο κ.ά.). Σε αυτήν την ηλικιακή περίοδο, οι γυναίκες διαθέτουν υψηλότερη ποιότητα και ποσότητα ωαρίων, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης στο μέλλον. Άλλωστε, μετά τα 35 έτη, η γονιμότητα αρχίζει να μειώνεται αισθητά, με σημαντική μείωση της ποιότητας των ωαρίων και αύξηση του κινδύνου χρωμοσωμικών ανωμαλιών. Επομένως, η έγκαιρη κατάψυξη ωαρίων διασφαλίζει καλύτερα αποτελέσματα και μεγαλύτερη ευελιξία στον οικογενειακό προγραμματισμό.

Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι που θα μπορούσαν να οδηγήσουν την σημερινή γυναίκα σε αυτή την επιλογή; Οι γυναίκες γεννιούνται με συγκεκριμένο αριθμό ωοθυλακίων (σε κάθε κύκλο περίπου 900 ωάρια χάνονται) στις ωοθήκες τους. Ένα ωάριο ωριμάζει κάθε μήνα και μπορεί να γονιμοποιηθεί. Όσο περνάνε τα χρόνια, τα διαθέσιμα ωάρια σιγά-σιγά λιγοστεύουν σε αριθμό γιατί οι ωοθήκες δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν νέα ωάρια (μετά τα 35 απομένει 10% του αποθεματικού). Επίσης, μειώνεται και η ποιότητα τους, γιατί δημιουργούνται αλλοιώσεις στο γενετικό τους υλικό με το πέρασμα του χρόνου.

Ένα ακόμα λόγος είναι οι πιθανότητες χρωμοσωμικής ανωμαλίας (σύνδρομο Down), που σε γυναίκες ηλικίας 35 ετών είναι 1:1200, ενώ αντίστοιχα στα 45, 1:35. Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάγκη να συντηρηθεί η αναπαραγωγική λειτουργία της γυναίκας, έτσι, ώστε να χρησιμοποιηθεί, όταν η γυναίκα θα είναι έτοιμη ανεξαρτήτως της ηλικίας της και της γονιμότητας της.

Η ιδέα της διατήρησης της γονιμότητας μέσω της κρυοσυντήρησης κυττάρων δεν είναι καινούργια, εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες για τα σπερματοζωάρια αλλά και τα έμβρυα. Στα πλαίσια αυτά, η κρυοσυντήρηση ωαρίων, ωοθηκικού ιστού ή εμβρύων αποτέλεσε από το 1980 και μετά αντικείμενο έρευνας και μελέτης, ώστε σήμερα να αποτελεί πραγματικότητα και να είναι μέθοδος με πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.

Πόσα ωάρια πρέπει να καταψυχθούν για την επίτευξη εγκυμοσύνης;

Ο αριθμός των ωαρίων που πρέπει να καταψυχθούν για μια επιτυχημένη εγκυμοσύνη εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας και την ποιότητα των ωαρίων. Αυτό σημαίνει πως, όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των ωαρίων που προορίζονται για κατάψυξη, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες εγκυμοσύνης. Αντίστοιχα, όσο πιο μικρή είναι η ηλικία της γυναίκας που υποβάλλεται σε κατάψυξη ωαρίων, τόσο καλύτερη αναμένεται να είναι και  η ποιότητα των ληφθέντων ωαρίων. Σε γενικές γραμμές, ο ιδανικός αριθμός που συστήνουν οι ειδικοί είναι η κατάψυξη περίπου 10-20 ωαρίων για κάθε κύκλο εξωσωματικής, ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες επίτευξης μιας επιτυχημένης εγκυμοσύνης. Σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας, ίσως χρειαστεί να καταψυχθεί μεγαλύτερος αριθμός, λόγω της φυσικής μείωσης της ποιότητας των ωαρίων με το χρόνο. Για την λήψη του αριθμού αυτού θα πρέπει να αναφέρουμε πως ενδέχεται κάποιες γυναίκες (ιδίως οι μεγαλύτερης ηλικίας) να χρειαστεί να υποβληθούν σε πολλούς κύκλους διέγερσης, προκειμένου να έχουν έναν καλό αριθμό κατεψυγμένων ωαρίων.

Είναι ασφαλής η κατάψυξη ωαρίων;

Είναι πάρα πολλές οι γυναίκες, οι οποίες αναρωτιούνται αν η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων είναι ασφαλής τόσο για τις ίδιες όσο και για τα παιδιά που θα γεννηθούν, καθώς και αν τα φάρμακα που χορηγούνται συνδέονται με κακοήθειες και πιο συγκεκριμένα με καρκίνο του μαστού. Με βάση τις μελέτες που γίνονται σε παγκόσμιο επίπεδο, η κατάψυξη ωαρίων θεωρείται απόλυτα ασφαλή. Η ασφάλεια είναι, άλλωστε, κορυφαία προτεραιότητα, και η τεχνολογία κρυοσυντήρησης έχει προχωρήσει αρκετά, μειώνοντας τους κινδύνους, διατηρώντας την ακεραιότητα των ωαρίων χωρίς υποβάθμιση με την πάροδο του χρόνου και βελτιώνοντας τα ποσοστά επιτυχίας.

Υπάρχουν τυχόν κίνδυνοι και παρενέργειες;

Η κατάψυξη ωαρίων θεωρείται γενικά ασφαλής, όπως αναφέρθηκε, ωστόσο, όπως και σε κάθε ιατρική διαδικασία, υπάρχουν ορισμένοι κίνδυνοι και παρενέργειες που θα πρέπει να γνωρίζουν οι γυναίκες. Οι πιο συχνές παρενέργειες είναι ερεθισμός στο σημείο έγχυσης των φαρμάκων, παροδικό πρήξιμο στην κοιλιά και δυσκοιλιότητα. Επίσης, η διαδικασία της διέγερσης των ωοθηκών μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση, η οποία ονομάζεται «υπερδιέγερση των ωοθηκών» (OHSS), που μπορεί να οδηγήσει σε κοιλιακό πόνο, ναυτία ή πιο σοβαρές επιπλοκές. Η κατάσταση αυτή χαρακτηρίζεται από μια ασυνήθιστα υψηλή απόκριση των ωοθηκών στα φάρμακα που χορηγούνται για τη διέγερση των ωοθηκών, με τους αποδεδειγμένους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του συνδρόμου να θεωρούνται η νεαρή ηλικία της γυναίκας, η ύπαρξη συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών και το ιστορικό αλλεργίας.

Άλλες πιθανές παρενέργειες περιλαμβάνουν μικρή αιμορραγία ή μόλυνση μετά την ωοληψία. Η διαδικασία της ωοληψίας, αν και γενικά ασφαλής, ενέχει μικρό κίνδυνο επιπλοκών όπως αιμορραγία, μόλυνση ή βλάβη σε γειτονικά όργανα. Οι ορμονικές θεραπείες χρησιμοποιούνται με προσοχή, καθώς δεν έχουν βρεθεί αποδείξεις σύνδεσης με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου. Είναι σημαντικό οι γυναίκες να ενημερώνονται πλήρως από τον ειδικό ιατρό τους για τους πιθανούς κινδύνους και να παρακολουθούνται στενά καθ' όλη τη διάρκεια της διαδικασίας για να εξασφαλιστεί η μέγιστη ασφάλεια.

Κατάψυξη ωαρίων για ιατρικούς και κοινωνικούς λόγους

Όπως γίνεται κατανοητό, η κατάψυξη ωαρίων αποτελεί μια σημαντική επιλογή για γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους, τόσο για ιατρικούς, όσο και για κοινωνικούς λόγους. Από ιατρική άποψη, απευθύνεται σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε θεραπείες όπως χημειοθεραπεία ή ακτινοβολία, οι οποίες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ωοθηκική λειτουργία και τη γονιμότητα. Επίσης, γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρόωρης εμμηνόπαυσης ή ωοθηκικής ανεπάρκειας μπορούν να επωφεληθούν από την κατάψυξη ωαρίων, διασφαλίζοντας την ικανότητά τους να αποκτήσουν βιολογικά παιδιά στο μέλλον.

Σε κοινωνικό επίπεδο, η κατάψυξη ωαρίων δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να καθυστερήσουν τη μητρότητα για λόγους καριέρας, εκπαίδευσης ή προσωπικής εξέλιξης, χωρίς να ανησυχούν για τη μείωση της γονιμότητάς τους λόγω ηλικίας. Επιπλέον, για όσες δεν έχουν βρει τον κατάλληλο σύντροφο αλλά επιθυμούν να διατηρήσουν την επιλογή της μητρότητας, η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει μια λύση. Με αυτόν τον τρόπο, οι γυναίκες μπορούν να «παγώσουν» το βιολογικό τους ρολόι, διατηρώντας την ποιότητα των ωαρίων τους και αυξάνοντας τις πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης στο μέλλον.

Τα πλεονεκτήματα και οι πιθανότητες επιτυχίας της κατάψυξης ωαρίων

Η κατάψυξη ωαρίων προσφέρει σημαντικά οφέλη για τις γυναίκες που επιθυμούν να διατηρήσουν τη γονιμότητά τους για το μέλλον. Με τη μέθοδο αυτή, οι γυναίκες μπορούν να «παγώσουν» το βιολογικό τους ρολόι, διατηρώντας την ποιότητα και τη χρονολογική ηλικία των ωαρίων τους. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς η γονιμότητα και η ποιότητα των ωαρίων μειώνονται με την ηλικία, αυξάνοντας τον κίνδυνο χρωμοσωμικών ανωμαλιών και δυσκολιών σύλληψης. Η κατάψυξη ωαρίων δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες να αποκτήσουν παιδιά στο μέλλον με τα δικά τους ωάρια, εξασφαλίζοντας υψηλότερες πιθανότητες επιτυχούς εγκυμοσύνης και γέννησης υγιούς παιδιού.

Οι πιθανότητες επιτυχίας της κατάψυξης ωαρίων είναι ενθαρρυντικές, ιδιαίτερα όταν η διαδικασία πραγματοποιείται σε νεαρή ηλικία. Σύγχρονες μελέτες δείχνουν ότι το ποσοστό επιβίωσης των ωαρίων μετά την απόψυξη είναι περίπου 90%, ενώ το ποσοστό γονιμοποίησης των επιβιωσάντων ωαρίων φτάνει το 75%. Αυτό σημαίνει ότι αν μια γυναίκα καταψύξει 10 ωάρια, αναμένεται ότι περίπου 9 θα επιβιώσουν μετά την απόψυξη και 6 έως 7 θα γονιμοποιηθούν επιτυχώς. Με τη σύγχρονη τεχνική της υαλοποίησης, τα κατεψυγμένα ωάρια διατηρούν την ποιότητά τους χωρίς υποβάθμιση με την πάροδο του χρόνου, καθιστώντας την κατάψυξη ωαρίων μια ασφαλή και αποτελεσματική επιλογή για τη διατήρηση της γονιμότητας.